NFT magazin süjesi olmasının ötesinde tanımlanabilir mi? Hukuki niteliğine verilebilecek sade yanıtlar var mıdır? Üç dakikalık okuma süreli yazımızda cevapları aradık.
NFT Nedir ve NFT’nin Kullanım Alanları Nelerdir?
Türkçe’de “eşsiz tokenlar” olarak karşılık bulan NFT, en kısa tanımıyla başka bir eşi bulunmayan, benzersiz ve bölünmez bir varlığı temsil eden dijital varlıklardır.
İkame edilebilirlik (fungibility), bir varlığın yerine başka bir varlığın geçebileceği anlamına gelmektedir. Örneğin “para” ikame edilebilirdir. Herhangi bir demir para veya banknot, aynı değere sahip diğer bir demir para veya banknotun yerine geçebilir veya aynı değer birden fazla demir paralarla veya banknotlarla temsil edilebilir. Aynı şey bir kilo pirinç, 3 Shiba Coin veya bir adet değil de 0,00003 ünite alınan Bitcoin için de geçerlidir.
Buna karşın NFT’ler, benzersiz, birbiri yerine kullanılamayan, ikame edilemez varlıklardır. NFT’ler karşılıklı olarak birbirinin yerine geçemez, eş deyişle, ikame edilebilir veya değiştirilebilir değildir.
NFT, bir etkinlik için satılan belirli bir koltuğa özgü biricik bir bilet veya dijital bir sanat eserine ilişkin çeşitli fikri hakların lisansı gibi, hem hak hem de içerik olarak biricik ve bölünmez olan bir dijital varlıktır.
NFT’ler, dijital herhangi bir şekilde ortaya çıkabilir. Çizimler, makaleler, alan adları, kuponlar, bir etkinliğin biletleri, animasyonlu GIF’ler, şarkılar veya video oyunlarındaki öğeler, film, spor koleksiyon kartları, sınırlı üretim moda ürünleri dahil ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere dijital her şeyi içerebilmektedir. Çeşitli projeler, oyun, dijital kimlik, lisanslama, sertifikalar ve güzel sanatlar gibi çeşitli kullanım alanlarına yönelik NFT ile çalışmalar yapmaktadır.
Her ne kadar NFT en yaygın olarak dijital sanat alanında kullanılsa da, NFT’nin daima bir sanat eseri olması gerekmez. Nitekim edebi/sanat eseri niteliği bulunmayan tweetler dahi NFT olarak dijital platformlarda satışa sunulmuş ve satın alınmıştır. Örneğin ülkemizde Saba Tümer, NFT olarak kahkahasını 90.000 TL’ye satmıştır. Cüneyt Özdemir ise bir tweet’ini NFT olarak 10.000 Dolar’a satmıştır.
NFT’nin hukuki niteliği nedir?
Bir NFT farklı şekillerde ortaya çıkabilir, farklı amaçlarla kullanılabilir, farklı işlemlere konu olabilir. Bu sebeplerle NFT’ler, Türk hukukunda en başta fikri mülkiyet mevzuatı, FSEK, medeni kanun (eşya hukuku), TCMB mevzuatı, sermaye piyasaları mevzuatı, elektronik ticaret mevzuatı, 5651 sayılı Kanun ve ilgili mevzuat ile kara para aklanmasının önlenmesi ve ceza mevzuatı olmak üzere çeşitli mevzuatların konusuna girebilir.
A. NFT eser midir, emtia mıdır?
NFT temsil ettiği eserden farklıdır ve alana ancak konu olduğu akıllı sözleşmede düzenlendiği kadar hak verir. Bu bakımdan NFT’ye sahip olmak eserin kendisine sahip olmak veya esere ilişkin sınırsız bir telif hakkına sahip olmak anlamına gelmeyebilir. 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (“FSEK”) kapsamında eser niteliğine sahip olup olmadığı da bu bakımdan değerlendirilmelidir.
Türk Hukuku’nda eserlerin telif hakkı FSEK ile koruma altına alınmıştır. FSEK düzenlemelerine göre sahibinin özelliğini taşıyan fikir ve sanat eserleri, ilim ve edebiyat eserleri, müzik eserleri, sinema eserleri ve güzel sanat eserleri ile bunlardan üretilen işleme ve derlemeler eser olarak nitelendirilir.
FSEK‘e göre eser sahibi de her türlü eseri meydana getiren kişidir. Kanunda açıkça yer almasa da kanunun korumayı amaçladığı değerler göz önünde bulundurulduğunda NFT’leri meydana getiren kişilerin de FSEK’te yer alan tanım ışığında eser sahibi olarak nitelendirilebileceği sonucuna varılabilecektir.
Bir sanat eserine ilişkin NFT’ye sahip olunması, NFT’yi elinde tutan kişinin o sanat eseri üzerinde tam bir fikri mülkiyet hakkına sahip olduğu anlamına gelmemektedir. Bu doğrultuda NFT’nin yaratıcısı, telif hakkını ve istediği kadar çoğaltma hakkı gibi hakları, bunların devri ayrıca kararlaştırılmadığı sürece, saklı tutmaktadır. NFT’nin alıcısı, ilgili medyayı yalnızca kişisel amaçlarla token cüzdanında görüntülemeyi sağlayan zımni, münhasır olmayan bir lisans edinmektedir. NFT alıcısının bir kopya yapmak istemesi veya herhangi bir suretle kullanmak istemesi halinde NFT’nin yaratıcısından izin veya lisans alması gerekecektir.
NFT alındığında esere ilişkin bir metadata alındığı için bu metadatanın bir emtia sayılabileceğine ilişkin görüşler varsa da düzenleyici kurumlardan Bitcoin ve Ether de olduğu gibi bu yönde bir karar henüz gelmemiştir.
B. NFT kripto varlık mıdır?
Türk mevzuatında ilk kez “kripto varlık”, 16 Nisan 2021 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (“TCMB”) tarafından yayımlanan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’te (“Yönetmelik”) tanımlanmıştır. Bu tanıma göre kripto varlıklar, “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıklar”dır.
Bu tanımın sadece ilgili Yönetmelik için mi geçerli olduğu; yoksa Türk mevzuatında ‘kripto varlık’ın genel tanımı mı olacağı hususu belli değildir. Ancak yapılan bu tanımda, kripto varlıkların herhangi bir şekilde itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmemesi oldukça önemlidir.
Önemli bir ayrıntı olarak, bu tanım, “emtia” hukuki statüsü dışarıda bırakmamaktadır. Bu da Türkiye’deki kurumların özellikle belli tip kripto varlıkları emtia olarak değerlendirebileceği ihtimalini ortaya çıkarmaktadır.
Yukarıda verilen tanımlar ışığında, bir değerin dijital bir temsili olan ve gayri maddi nitelikteki NFT’lerin, “kripto varlık” olarak değerlendirileceği sonucuna varılması mümkündür. Bununla birlikte, her NFT’nin kripto varlık olarak değerlendirileceğini söylemek mümkün değildir. Bir NFT çok farklı şekillerde tezahür edebilir ve çok farklı amaçlarla kullanılabilir bu noktada söz konusu NFT’nin menkul kıymet niteliğinde olması sebebiyle Yönetmelik kapsamında kripto varlık tanımına girmeyebilecektir. Sonuç olarak burada kesin ve net bir sonuca varılabilmesi için somut durum bazında değerlendirme yapılması gerekmektedir.
NFT’lerin kripto varlık sayılması durumunda, NFT pazaryeri platformları Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik’te (“KYC Yönetmeliği”) yükümlülüler arasına 1 Mayıs 2021 tarihinde eklenen “kripto varlık hizmet sağlayıcısı” olarak değerlendirilecektir. Yükümlülüler, 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun, 6415 sayılı Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun ve ilgili mevzuat kapsamında, gerekli KYC/AML yükümlülüklerine uymak zorundadır. Bu yükümlülüklerden Müşterinin Tanınması, Şüpheli İşlem Bildirimi ve Devamlı Bilgi Verme yükümlülüklerine uyulmaması halinde yükümlülüler hakkında 4 milyon Türk Lirası’na varan idari para cezaları uygulanabilecektir.
Sonuç
NFT’ler, birçok şekilde ve formatta farklı hukuki niteliklere sahip olarak karşımıza çıkabilmektedir. Bu noktada bir NFT eser sayılırken başka bir NFT eser sayılmayabilecek veya aynı şekilde bir NFT kripto varlık sayılırken başka bir NFT kripto varlık sayılmayabilecektir. Dolayısı ile NFT’nin hukuki niteliği ve tabi olduğu yükümlülükler hakkında kesin konuşabilmek ciddi ve nitelikli bir durum bazında değerlendirmeyi gerektirmektedir.
Bununla birlikte NFT platformlarının hızla gelişen doğası, büyük aktörlerin satıcı, alıcı veya platform hizmet sağlayıcısı olarak bu piyasaya dahil olması ve yurt dışındaki hukuki düzenlemelerin NFT’lerden bahsetmeye başlaması dikkate alındığında, yakın gelecekte NFT’leri ilgilendiren daha somut hukuki düzenlemeler getirilebilecektir. Bu noktada NFT Platformlarının bu gelişmelere hazırlıklı olması ve bu gelişmelere ilişkin hızlıca aksiyon alabilecek yapıda kurgulanması önem arz etmektedir.
Konu hakkında tüm sorularınız için Burçak Ünsal ve Yaren Kılıç‘a ulaşabilirsiniz.
