Reklam Kurulu, internet fenomeni olan Duygu Özaslan’ın reklam paylaşımlarında ilgili mevzuata uyulmaması sebebiyle Özaslan’a 114,326 TL ceza düzenledi.
Cezalarla karşılaşmamak için, Duygu Özaslan ne yapmalıydı? Sosyal Medya Fenomenleri ne yapmalı? Reklam verenler ne yapmalı? Okuma süresi sadece üç dakika olan bu yazımızda bu önemli soruların yanıtlarını ve gerekçelerini sunuyoruz:
A. Giriş
Televizyon, radyo ya da sosyal medya gibi herhangi bir platformda paylaşılan reklamlar, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliğine tabidir. Çok fazla kişi tarafından takip edilen ve sosyal medya üzerinden reklam kampanyaları yürüten sosyal medya etkileyicileri (“etkileyici(ler)” veya “influencer(lar)”) yukarıda belirtilen tüketici mevzuatına uygun hareket etmekle yükümlüdür.
Reklam Kurulu (“Kurul”), 4 Mayıs 2021 tarihinde Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz’u (“Kılavuz”) yayımlamıştır. Kılavuz, Influencerların sosyal medya üzerinden ticari reklam faaliyetlerini nasıl yürüteceklerini ve sosyal medyadaki haksız ticari uygulamalardan nasıl kaçınacaklarını anlamalarına yardım etmektedir.
Kurul, Kılavuzun yayımlanmasından itibaren Türkiye’deki influencerlar’ın bu tür ticari reklam ve uygulamalarına ilişkin pek çok karar vermiştir.
B. Kılavuzda Belirtilen Genel İlkeler
- Sosyal medyada yapılan reklamların, açık ve anlaşılır şekilde ifade edilmesi ve ayırt edilebilir olması zorunludur.
- Örtülü reklam yapılması yasaktır. Influencerlar örtülü reklam yapmamak adına (aşağıda açıklandığı üzere) paylaşımlarında “#Reklam”, “#Sponsor”, “#İşbirliği”, “#Ortaklık” gibi etiket ve ifadelere yer vermelidir.
- Bahsi geçen etiket ve ifadeler:
- Paylaşım içinde kullanılan renklerden ve arka fondan ayırt edilebilir nitelikte ve kolaylıkla okunabilir büyüklükte olmalıdır.
- Tüketicilerin paylaşımla ilk karşılaştıkları anda başka bir şey yapmalarına gerek kalmadan paylaşımın ticari reklam olduğu anlaşılacak biçimde ve konumda belirtilmelidir.
- Paylaşımda başka etiket veya açıklamalara yer verilmesi durumunda, bu etiket veya açıklamalar arasında görünebilir şekilde belirtilmelidir.
- Paylaşımın yer aldığı mecranın ara yüz ve teknik özellikleri de dikkate alınarak tüketiciler tarafından ilk bakışta fark edilebilecek biçimde sunulmalıdır.
Kurul 2021/2043 sayılı kararında, Türk influencer Sedef Avcı’nın Nutraxin Collagen’in bir ürününü tanıttığı paylaşımlarında, şirket ile olan işbirliği hakkında tüketicileri bilgilendirmek amacıyla “#İşbirliği” ifadesini kullanması sebebiyle örtülü reklam yasağını ihlal etmediğine hükmetmiştir.
C. Influencerların Yükümlülükleri
- Influencerlar bizzat deneyimlediği mal veya hizmetin reklamını yapmalıdır.
- Influencerlar ilgili mevzuata aykırı olacak şekilde bir mal veya hizmete ilişkin sağlık beyanında bulunmamalıdır. Örneğin, ilgili mevzuat uyarınca güzellik salonlarında botoks ya da lazer epilasyon gibi medikal operasyonların yapılması yasaklandığından, Kurul (2020/5297 sayılı kararında), influencerların güzellik salonlarında gerçekleştirilen botoks ya da lazer epilasyon gibi uygulamalara yönelik reklam faaliyetinde bulunamayacağına hükmetmiştir.
- Influencerlar, kendisine reklam veren tarafından hediye edilmiş bir mal veya hizmeti kendisinin satın aldığı izlenimi oluşturmamalıdır.
- Influencerlar, bir mal veya hizmetin ticari reklamına ilişkin herhangi bir reklam verenden maddi kazanç ve/veya ücretsiz ya da indirimli mal veya hizmet gibi faydalar sağladığı süre boyunca kendisinin sadece bir tüketici olduğu izlenimi oluşturmamalıdır.
- Influencerlar, bir mal veya hizmete ilişkin nesnel, ölçülebilir, sayısal verilere dayanmayan ve ispatı mümkün olmayan bilimsel araştırma ve test sonuçları hakkında iddialarda bulunmamalıdır.
- Influencerlar, doktor, diş hekimi, veteriner hekim ve eczacılar ile sağlık kuruluşları tarafından sunulan mal veya hizmetlere yönlendirmede bulunmamalı, bu mal veya hizmetlerin tanıtımını yapmamalıdır.
- Influencerlar herhangi bir malın ticari reklamında, efekt veya filtreleme uygulamalarını kullanması durumunda görüntünün filtrelendiğini açıkça belirtmelidir.
- Influencerlar, sosyal medya aracılığıyla bir mal ve/veya hizmet hakkında iletişim kurmak için sistematik olarak sahte veya var olmayan kimlikleri toplu olarak oluşturmamalı ve/veya kullanmamalıdır.
Kılavuz, sosyal medya platformlarının farklı türlerine ilişkin farklı yükümlülükler belirlemekte ve sosyal medya platformlarını aşağıda belirtildiği şekilde kategorize etmektedir:
- video paylaşım platformları (Youtube, Instagram TV ve canlı yayınlar gibi)
- fotoğraf ve mesaj paylaşım platformları (Instagram, Facebook ve Twitter gibi)
- podcast platformları ve
- içeriğin yalnızca kısa bir süre için görülebildiği platformlar (Snapchat ve Instagram hikayeleri gibi)
Sosyal medya üzerinden yürütülen reklam paylaşımlarının tüketiciler nezdinde reklam olduğu belli olmalı ve yapılan paylaşımlarda aşağıda belirtilen ifadeler kullanılmalıdır:
- “Bu video [reklam veren] reklamlarını içermektedir.”
- “Bu video, [reklam veren] ile ücretli işbirliğini içermektedir.”
- “[Reklam veren]’in destekleri ile.”
- “Bu ürünleri [reklam verenden] hediye olarak aldım.”
- “Ürünleri bana gönderdiği için [reklam verene] teşekkürler.”
- #Reklam
- #Reklam/Tanıtım
- #Sponsor
- #İşbirliği
- #Ortaklık
- “@[Reklam veren] ile işbirliği”
- “@[Reklam veren] tarafından sağlandı.”
- “@[Reklam veren] tarafından hediye olarak alındı.”
- “Bu podcast, [reklam veren] hakkında reklam içerir.”
- “Bu podcast, [reklam veren] ile ücretli bir işbirliğinden oluşmaktadır.”
- “[Reklam veren]’in destekleri ile.”
- “Ürünleri (podcastimde bahsettiğim) [reklam verenden] hediye olarak aldım.”
Kurul “Easyfishoil” kararında, aşağıda belirtilen gerekçelere dayanarak çeşitli influencerlar tarafından yayınlanan Easyfishoil reklamlarının örtülü reklam yasağını ihlal ettiğine hükmetmiştir:
- Influencerlar Easyfishoil’in sosyal medya hesaplarına yönlendirse bile, paylaşımlarda yukarıda belirtilen etiket ve ifadelerden hiçbiri kullanılmamıştır.
- Paylaşımlar ilgili mevzuat hükümleri uyarınca yasaklanan ve sınırlandırılan sağlık beyanları içermektedir.
- Influencerlar, ilgili mevzuat ve Kılavuz tarafından yasaklanmasına rağmen reklam verenden maddi kazanç ve/veya ücretsiz ya da indirimli mal veya hizmet gibi faydalar sağlarken sadece bir tüketici olduğu izlenimini oluşturmuştur. Buna göre, Kurul bahsedilen reklamları yanıltıcı bulmuştur.
Kurul, 2021/2411 ve 2021/1125 sayılı kararlarında, Ezgi Mola ve Serenay Sarıkaya’nın paylaşımlarında yukarıda bahsedilen ifadelerin bulunmaması sebebiyle, paylaşımların örtülü reklam yasağını ihlal ettiğini tespit etmiştir.
D. Reklam Verenlerin Yükümlülükleri
Sosyal medya üzerinden reklam verenler:
- Influencerları Kılavuzun düzenlemeleri hakkında bilgilendirmelidir,
- Influencerlardan Kılavuza uygun hareket etmelerini talep etmelidir.
- Influencerlar ile birlikte çalışmalarına izin verdikleri üçüncü kişileri Kılavuzun düzenlemeleri konusunda uyarmalıdır.
- Influencerların yükümlülüklerini yerine getirmesi için çaba göstermelidir.
- Herhangi bir ihlale karşı önlemler almalıdır.
Reklam verenler, reklam ajansları ve influencerlardan her biri, bu Kılavuz maddelerine uyum konusunda ayrı ayrı sorumludur ve aykırılığı sonradan gidermiş olsalar dahi bu Kılavuza aykırı davranışlarından sorumlu kalmaya devam edecektir.
Konu hakkında tüm sorularınız için Baran Ezeli ve Burçak Ünsal’a ulaşabilirsiniz.
